MEVLANA'NIN YAŞADIĞI ÇAĞ

Mevlana'nın içinde yaşadığı 13. yüzyıl,Anadolu'nun için için yandığı,Moğol istilasının bütün Asaya kıtasını kasıp kavurduktan sonra bu bölgeye yöneldiği ve artık bu yüzyılın ortalarına doğru Selçulklu Devleti'nin yıkılmaya yüz tuttuğu bir çağdır.1220-1237 yılları arasında hüküm süren 1.Alaüddin Keykubat zamanıAnadılo'nun Moğol saldırısına karşı başta Konya,Kyseri ve Sivas olmak üzere,Şehirler tahkim edilmiş,muazzam surlar ve kaleler yapılmıştır.Aynı zamanda Moğol tehlikesini devrin hükümdarları arasında en iyi gören ve bunun için önlemler alan da bu sultandır.Celalüddin Harizmşah'la dostluk ve birlik içinde olmanın önemini kavrayarak,ona aynı din ve milletten olduklarını,bu istila karşısında islam dünyasının kaderinin bu iki sultanın siyaset ve davranışlarına bağlı olduğunu söyleyerek ona bu istilacılarla anlaşmayı tavsiye etti.Fakat Harizm sultanıMoğollar2dan önce bir tehlike yarattı.Bu nedenle iki Türk sultanı mukadder savaş çok şiddetli oldu.Sonuçta Harizmşah mütüş bir yenilgiye uğradı.

Başarıları birbiri ardına süren Keykübad'ın henüz genç yaşta,1237 yılındaki ölümüyle açılan boşluğu dolduracak bir sultanın olmayışı ve sonunda Moğol istilası Selçuklu Devleti'nin çöküşüne neden olmuştur.

Moğol istilasının yapmış olduğu yıkıntı okadar büyüktür ki,herbiri birer ilim ve kültür merkezi olan Belh,Merv,Serash,Herat,Hemedan,Isfahan,Meraga,Bağdat ve Musul gibi islam şehirleri yakılıp yıkıldı.Yüzbinleri,hatta milyonları bulan insanlar toptan katledildi.Bu tehlikenin öünden ancak kaçabilen kutulabilirdi.İşte çok sayıdaki Türkmen nüfus,bilgin ve filozof,bu tehlikenin önünden kaçarak Anadolu'ya yerleşmişti.Mevlana ise ,o zamanlar, henüz çocuk yaşta bulunuyordu.

Öte yandan,Alaüddin Keykubad'tan sonra doğan yönetim boşluğu,bir çok ayaklanmalara neden oluyordu.Göçebe nufusun acı ve ızdırabını sömürerek onları çevresinde toplayan ve isyan için kışkırtanlar çıktı.Sonunda Babailerin isyanı,Selçuklu Devleti'nin ne kadar zayıfladığını açıkça ortaya çıkarınca,bunu fırsat bilen Moğollar Anadolu'yu istilaya başladılar.1243'te Baycu Noyan komutasında 30.000 kişilik bir ordu,tabi devletlerin gönderdiği yardım kuvvetleriyle birlikte 80.000 kişilik Selçuklu ordusunu Kösedağ'da perişan edince,Moğollar önce Sivas'a,oradan da Kayseri'ye girdiler.Bu yenilgi Selçuklu'ların çöküşünün kesin işaretidir.Gerçi Muineddin Süleyman Pervane,Keyhüsrev'in öülümünden sonra IV.Kılıç Aslan ve III. Keyhüsrev adına devlet işlerini eline alarak 1261'den sonra,kısmende olsa bir istikrar dönemi başlattı.Moğollarla Selçuklu Devleti arasındaki ilşkileri büyük bir ustalıkla idare etti.Fakat onun öldürülmesinden sonra devler idaresi fiilen Moğollar'ın eline geçti.

İşte çok kısa ve ana çizgileriyle 13.yüzyılın siyasi durumu budur.Bir yandan Selçuklu Devleti çökerken,öte yandanda başka bir birliğin kurulması konusunda yol alınıyordu.Fakat yeni kurulacak bu birlikten henüz bir iz yoktu ortada.

Mevlana,I.Alaüddin Keykubat,IV.Kılıç Aslan ve III.Giyaseddin Keyhusrev ile bu son ikisinin dönemlerinin siyasi ve toplumsal çalkantılarını bizzat yaşamıştı.Muineddin Pervane ile yakın dostlukları olan Mevlana,ondan büyük bir saygı görür,onun evinde sema ayinleri yapardı.Hiç kuşkusuz Moğol saldırısına rağmen Pervane'nin 1277'de ölümüne kadar toplumsal,ekonomik ve kültürel bir sarsıntının olmayışı,devlet adamlarıyla,halkın manevi mimarları arasındaki derin saygı ve sevgi temellerinin bulunmasına bağlıdır.Mevlana ,ölümünden bir süre önce,dünya kafilesinin ''Ey tatmin edilmiş nefis!Sen O'ndan,O da senden razı olduğu halde Rabbine dön''ayetinin işaret ettiği şekilde hareket ederlerse selametten olacağını,bu ortadan kalktığı zaman ise,insanların nereye gideceklerini;sultanların,bilgi,kalem ve alem sahiplerinin nasıl yok olacaklarını anlatmıştı müritlerine.Gerçektende onun ölümünden sonra birçok büyük insan da birbiri arkasından bu dünyadan göç etmişler,Anadolu'da yetim ve devletsiz kalmıştır.

Sn.Yüksel Kanar'ın hazırladığı,MEVLANA CELALEDDİN RUMİ Eserlerinden Seçmeler isimli kitabından alınmıştır.